-- Sponsorlu bağlantılar --
Yerelması Türkiye için yeni bir sebzedir. Kökeninin Amerika olduğu
bilinmektedir. 17. yüzyılda oradan Avrupa'ya getirildiği ve yaygınlaşmaya
başladığı bilinmektedir. Amerika'nın bazı bölgelerinde hala yerelması
çeşitlerinin yabani olarak yetiştiği gözlenmektedir. Günümüzde yerelması kültür
bitkisi olarak en fazla Amerika, Kanada, Almanya, Fransa, Rusya ve İngiltere'de
yetiştiriliyor.
Yerelması Compositaeae familyasına aittir. Oldukça zengin olan bu
familyanın en çok bilinen bitkileri arasında ayçiçeği ve aspir de yer almaktadır.
17. yüzyılda Avrupa'da ilk olarak Fransa'ya getirilen yerelması ilk başlarda
süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Daha sonra oradan İngiltere, İtalya ve
Almanya'ya götürülmüş ve yine süs bitkisi olarak yetiştirilmeye devam etmiştir.
Bitkiye İngilizce Kudüs enginarı denilmiştir.
Günümüzde hemen hemen dünyanın her yerinde yetiştirilen yerelması yapılan
bir takım ıslah çalışmaları ile düşük sıcaklık bölgelerine de uyum sağlamayı
başarmıştır. Doğu ve Orta Avrupa bölgelerinde özellikle hayvan yemi olarak
kullanılmaktadır.
Yerelması kökleri insan gıdası, hayvan yemi ve endüstri hammaddesi olarak
kullanılmaktadır. Bitkinin yeşil yapraklı üst kısmı çiçeklenmeden önce
biçilerek yine hayvan yemi olarak kullanılır. Yerelmasının kimyasal bileşimi
%70-80 su, %20-30 kuru madde, %19-28 organik madde, %1.9-3.6 protein, %0.1-0.2
kül, %0.6-0.9 ham selüloz, %0.1-0.2 ham yağ ve %1.2-1.5 ham külden oluşur.
İklim:
Yerelması iklim açısından çok fazla isteği olan bir bitki değildir. Kış
soğukları ve kuraklıklara dayanıklıdır. Kökleri kışın donmadan toprak altında
yetişebilirler. İlkbaharda yumrulardan dikilebilir. Bitkinin taze sürgünleri
eksi 3-5 derecede zarar görür. Sonbaharda yapraklar yine eksi 4-5 derecede
zarar görmektedir. Toprağın içinde bulunan kökler ise hiç zarar görmezler.
Yerelması nemli ve yağışlı iklimlerden hoşlanır. Yetişme evresinde minimum
400-500 mm yağış düşmelidir.
Toprak:
Toprak bakımından çok seçici bir bitki değildir. Hemen hemen her türlü
toprakta yetişebilir. Ancak ağır ve çakıllı topraklarda kökleri gelişme
gösteremez. En uygun topraklar humus açısından zengin, besin maddesi açısından
iyi, derin, süzen ve drenajı iyi, tınlı, alüvyal topraklardır. PH 7 civarında
olmalıdır. Islak topraklarda yerelması verimliliği artar.
Yetiştiriciliği:
Toprağı yoran bitkidir. Kökleri toprak altında kalıp her yıl yeniden toprak
yüzüne bitki olarak çıkarlar. Yerelmasından tarlayı temizlemek için toprağı
fazla yormayan baklagiller ekilebilir.
Yerelmasının toprağı ne kadar derin hazırlanırsa verim o kadar yüksek olur.
İlk sürümün 20-30 cm arasında olması önerilir. İlkbaharda tarla kazayağı gibi
aletlerle gevşetilir. Sonrasında yerelmasının dikimi için karık ve ocaklar
hazırlanır.
Gübreleme iyi ve kaliteli bir ürün alınması için başlıca koşuldur.
Sonbaharda dekara 2-3 ton ahır gübresi verilir. Bunun dışında dekara 40 kilo
N'lu gübre verilir, 10-15 kilo saf P2O2 ve gerektiği kadar K verilebilir. En
fazla potaslı gübre tüketilmektedir. Fosfor ve azotlu gübreler de verilebilir.
Dekar başına 50 kilo süper fosfat, 60 kilo potasyum sülfat veya potasyum klorür
ve 40 kilo amonyum nitrat veya amonyum sülfat verilir. Dekara 3-3.5 ton çiftlik
gübresi de verilebilir. Bu durumda diğer gübrelerin miktarı azaltılır. Azotlu
gübreler ekim tarihinden birkaç gün önce verilmelidir.
Çeşitleri:
Yerelmasının pek çok çeşidi vardır:
- Kabuğu beyaz olan çeşitler: çoğunlukla etleri de beyazdır. Yumruların
verimleri çok yüksektir.
- Kabuğu sarı olan çeşitler: etleri genellikle beyazdır. Verimleri de
tatminkar düzeydedir.
- Kabuğu kırmızı ya da pembe olan çeşitler: etleri sarı veya beyazdır.
Yumruların verimi düşüktür. Protein oranı yüksektir. Vitamin açısından
zengindir. Yemek yapmaya uygundur.
Bunların dışında adi yerelması, tatlı patatese benzer yerelması, erkenci
beyaz yerelması ve diğer çeşitleri bulunur.
Dikimi:
Bir iki hafta öncesinden tarlaya karıklar yapılır. 75-100 cm aralıklar
konulur. Sıra üzeri mesafesi 50-80 cm olacak şekilde ve 6-8 cm derinliğe
dikilerek kapatıp bastırılır.
Yerelması dikimi ocak usulüne göre de yapılabilir. Bu durumda tarlada
işaretleyici çekilerek 60x75 cm aralık ve mesafeyle ocak yeri işaretlenir ve
ocaklar açılır. Yumrulara bu ocaklara 6-8 cm derinliğe dikilip kapatılıp
bastırılır. Dekara 90-120 kilo yumru dikilir.
Bakımı:
Dikimden sonra freze gibi aletlerle kaymak tabakası kırılmalıdır. Bitki
boyu 10-15 cm ye ulaştığında ilk çapa yapılır. Bundan 15-20 gün sonra ikinci
çapa yapılır. Fazla yabancı ot varsa üçüncü kez çapa da yapılabilir.
Kaliteli ürün için 2-4 defa sulama yapılmalıdır. Kesinlikle göllenmelere
izin verilmemelidir. Aksi durumda yumrular çürürler.
Yerelmasında çok fazla hastalığa rastlanmamakla birlikte çok yağışlı
bölgelerde mildiyö veya küllenme görülebilir. Ancak yerelması bu hastalıklara
karşı dayanıklıdır.
Hasat:
Kışa kadar yerelmasının toprak üstü kısımları yeşil olacaktır. Toprak üstü
kısımlardan da yararlanılacaksa hasat sonbaharda yapılmalıdır. Saplar tırpan ya
da orakla biçilir ve demet haline getirilip kurumaya bırakılır. Daha sonra bu
saplar inşaat malzemesi veya yakacak olarak kullanılabilir.
Yerelmasının yumruları topraktan çıkarılır. Bunun için el aletleri veya
makineler kullanılır. Kışın kullanılmayacaksa yumrular toprakta ilkbahara kadar
bırakılabilir. Yerelması dekardan 1-2 ton sap ve 1.5-2 ton yumru verebilir. Verimli
çeşitler ve iyi bir bakımla bu rakamlar iki katına çıkabilir.
-- Sponsorlu Bağlantılar --
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder