Havuç (Daucus carota L.)

Maydanozgiller familyasındandır. Çok eski dönemlerden beri Yunanlar, Romalılar ve Almanlar yabani halde biten havucu kullanıyorlardı. Kültür bitkisi olarak ise orta asırdan itibaren yetiştirilmeye başlandı.

Havuç en yaygın sebzelerden biridir. Taze halde mutfaklarda, kurusu, suyu, konservelerde ve beta karoten üretimi için kullanılır.

Havucun üzeri ince kabuk tabakası ile kaplanmıştır. Kabuğun altında besleyici maddelerce zengin etli kısım yer alır. Ortasındaki kısmın ince veya kalın olması havucun kalitesini gösterir. Ortasında daha az miktarda şeker barındırdığından tadı havucun diğer kısımlarına göre daha tatsızdır.

Havucun içeriğinde şeker, protein, yağ, selüloz, pektin, nişasta, kül ve başka maddeler bulunur. Şekerin çoğunu sakaroz oluşturur, az miktarda glikoz ve früktoz bulundurur. Havucun ortasında dışına göre şeker miktarı daha azdır.

Nişasta ufak ve renksiz olup en çok ortası ile etli kısmın arasında yer alır. Havucun orta kısmında nişasta yoktur.

Pektin, selüloz, lignin ve başka maddeler havucun alt kısmında toplanmıştır. Havucun proteininde eşsiz aminoasitlerden olan  fenilalanin, leysin, izoleysin, valin, treonin, lizin, triptofan ve diğerleri bulunur.

Havucun yağında palmitin, olein, linolin ve petrozelin yağ asitleri bulunur. Havuçta ayrıca yüzde 0,1 kadar lesitin ve fitostrein vardır. Uçucu yağın içeriği pinen, limonen,

seskviterpen ve başka maddelerden oluşur. Na, K, Ca, P, Fe, B, Cr, Cu, Mo, Pb, F, U ve diğer mineraller de havucun içeriğinde yer alır. Havuçta diğer sebzelere oranla daha fazla miktarda Bor bulunur.

Havuca turuncu rengini veren beta karotendir. Ayrıca B1, B2, PP, E vitaminlerini barındırır. Havucun kimyasal içeriği yetiştirilme koşullarına ve başka faktörlere göre değişiklik gösterir.

Havucun faydaları:

Havuç kansızlık, halsizlik durumlarında beslenmeye ekleyerek yardımcı olur. Her gün taze havuç tüketmek vücudu kuvvetlendirir, enfeksiyon hastalıklara karşı direnci artırır, dış etkenlerin istenmeyen etkilerinden korur.

Kalp damar, karaciğer ve böbrek hastalıklarında havuç diyet gıdası olarak kullanılır. Fakat mide ve ince bağırsağın iltihabında havuç tüketmek önerilmez.

Havuç gözün görme yeteneği azaldığında vücuttaki A vitamini eksikliğini ortadan kaldırır. Çünkü havucun içeriğinde yer alan karoten vücutta A vitaminine dönüşür ve hazım olunur.

Havuç suyunu besleyiciliğinden dolayı çocuklara içirmek önerilir.

Havuç ve suyu çalıştırıcı etkisinden dolayı kabızlığa karşı kullanılır. Böyle durumlarda her gün aç karına yeni sıkılmış havuç suyundan 200 ml içmek önerilir. Küçük çocuklara sabah akşam 1 yemek kaşığı içirmek önerilir.

Halk hekimliğinde havuç suyu ile bal karıştırılarak soğuk algınlığında içilir. Ağız iltihabında taze havuç suyu gargara olarak kullanılır. Bazen havuç suyu idrar söktürücü ve idrar taşlarını düşürücü amaçlarla içilir. Bu amaçla birkaç ay süresince günde 3-4 defa 1 yemek kaşığı havuç suyu içilmesi önerilir.

Böbreklerinde ve idrar kesesinde taşlara karşı halk hekimliğinde havuç tohumu kullanılır. 3 yemek kaşığı havuç tohumu 3 bardak kaynar suya eklenir, bir gece sıcak ortamda bekletilir ve süzüldükten sonra günde 3 defa 3/4 bardak içilir.

Böbrek taşları hastalığında olduğu gibi yumuşatıcı özelliğinden dolayı havuç tohumu öğütülerek kullanılır. Günde 3 kez 1 tatlı kaşığı öğütülmüş tohum yenir.

Tüm bu faydaların yanı sıra havuç donmaya karşı, yanık ve irinli yaraların tedavisinde kullanılır. Havuçtan hazırlanan ezilmiş kitle derini zarar görmüş yerlerine konulur veya taze havuç suyu ile yıkanır. Sonuç olarak yararlar kısa sürede iyileşir.

Cilt bakımında da havuç yaygın olarak kullanılır. İki adet iyice yıkanmış havuç rendelenir, yumurta sarısı ile karıştırılır ve yüze uygulanır. 20-25 dakika bekletip ıslak pamukla temizlenir. Havuç maskesi haftada 1-2 defa uygulanmalıdır.