Kişniş (Coriandrum sativum L.)

Maydanozgiller familyasından bir yıllık bir bitkidir. Kişniş bitkisi kök boğazı etrafında birbirine yakın yoğun, ama sırayla dizilmiş yaprak grupları oluşturur. Çabuk yetişen çeşitleri zayıf, geç yetişenler ise güçlü yapraklar oluşturur. Bitkisi silindirik, üzeri kaburgalı, toprak yüzeyinde düz duran veya krank boğumlu, eğik gövdelidir.

Yüksekliği koşullara bağlı olarak 130 cm ve daha fazla olabilir. Ufak tefek, iki eşeyli çiçekleri bileşik şemsiye şeklinde gövdesinin başında yer alır. Çiçekleri ilk önce basit şemsiyeli, sonra ise 3-5. sıralarında gövde ve dalların uçlarında bulunan bileşik şemsiye oluşturur. Pedal yaprakları 5 adet, birbirinden aralıklıdır. Çiçek yapraklarından açık-pembe renkli olanlar yaygındır.

Tohumları kürevi dikdörtgen-yuvarlak şekilli olup iki tohumluktan oluşur. Tohumlarının çapı 2-7 mm arasında değişir ve 1000 âdeti 4,5-7,0 gramdır. İkili tohumdan oluşan meyveleri Ağustos-Eylül aylarında yetişir. Mis gibi bir koku taşır.

Kişnişin vatanı Akdeniz'dir. Küçük alanlarda kişniş önceden hazırlanmış yuvalara el ile veya makineyle serpme yöntemiyle serpilir. Geniş alanlarda tohum traktöre katılan sepici makinelerle 4-6 sıralı şerit yöntemi ile serpilir. Sıra üzeri 29 cm, sıra araları ise 60-70 cm tutulur. Yıl boyu kesintisiz ürün almak için kişniş tohumu Şubat ayının ikinci yarısı martın öncesinden başlayarak Ekim sonuna kadar her 10-15 günde bir serpilir. Erken ilkbaharda ürün almak için kişniş tohumunu Kasım ayının ikinci yarısı ve Aralık ayında da ekmek gerekir.

Kişnişin meyvesinde 1% kadar uçucu yağı,% 10'a kadar yağ ve %10 - 16 protein maddeleri vardır. Kişnişin meyvelerinden alınan uçucu yağı hoş kokuya sahiptir.

Kişnişin meyveleri iştah açıcı ve sindirim sürecini iyileştiren ilaç olarak kabul edilir. Kişnişin yağından birçok ilaçların terkibinde, meyvelerinden ise çeşitli gıda ürünlerine hoş koku verici madde olarak yaygın yararlanılıyor. Ayrıca, kişniş meyvelerinden kronik mide bağırsak hastalıklarında iltihabı giderici ve midenin sindirim sürecini iyileştiren bir araç olarak çay demleyip içilir.

Kişnişten hazırlanan çay aşağıdaki gibidir:

Kurutulmuş kişniş meyvelerinden 2 çorba kaşığı alıp 0,5 litrelik çaydanlığa konur, üzerine 0,5 l kaynar su ilave edip 30 dakika zayıf yanan ateşte demlenir, sonra da günde 3 kez yemekten sonra yarım bardak içilir. Kişniş çok değerli bitkidir. Meyvelerinin mide bağırsak ve böbrek hastalıklarında, ayrıca safra kesesinin iltihabında çok önemli tedavi edici önemi vardır.

Kişniş ülkemizde eskiden beri yetiştirilen kokulu sebze, hem de ilaç bitkisidir. Kişnişin meyvesinden kokulu baharat olarak, aynı zamanda çocuklarda sık sık meydana gelen karın ağrılarında yararlanılır. Bu amaçla kişnişin meyvelerini nane yaprağı ile karıştırıp çay hazırlayıp çocuklara içirirler.

İlaç amacıyla kişnişin meyvelerini yetiştiği dönemde toplayıp, sonra açık havada kuruturlar. Kurutulmuş meyveleri torbalara doldurup, havası kuru yerde muhafaza ederler.