Yer bademi, habbülleziz, sarı topalak gibi isimleri bulunan
Cyperus esculentus, Güney Avrupa ve Afrika ülkelerinde doğal halinde yetişmekte
olan bir bitkidir. Toprak altı yumrularına chufa adı verilir ve tropikal
bölgelerde gıda olarak tüketilir. Yumrular aroma olarak badem ve fındığı
andırdığından yer bademi de denilmektedir. İçeriğinde nişasta, şeker, yağ ve
lif bulundurur.
Yer bademi çoğunlukla taze halde veya suda ıslatma, kurutma
ve kavurma şeklinde tüketilir. Dondurma ve bisküvi üretiminde de kullanılır.
Horcata de chufa adlı ürünün üretiminde kullanılır.
Yer bademi Cyperaceae familyasından çok yıllık otsu bir
bitkidir. Yenilebilir yumrularından dolayı kültürü yapılır. Kuzey
yarımküresinin ılıman ve subtropik bölgelerinde yetişir. Anavatanı Kuzey Afrika
ve Akdeniz'dir.
Bitkinin eski Mısır'da tarımının yapıldığı bilinmektedir.
İspanya'ya yer bademi Ortaçağ'da Araplar tarafından getirildi ve esasen
Valencia bölgesinde, ticari ölçekte yetiştirilmektedir. Diğer Akdeniz
ülkelerinde ve Gana'da da yetiştirilir. Fazla yaygın olmamakla birlikte,
chufanın yüksek besin değeri ve hoş bir tadı vardır.
Yer bademinin yumrularından yağ elde edilir. Bu yağ
genellikle yemeklerde kullanılır; salatalara eklenir, tatlılarda kullanılır,
kızartmalar yapılır ve başka şekilde kullanımı vardır. Ayrıca bu yağ tıbbi
amaçlarla da kullanılır. E vitamini açısından zengindir ve gaz ve ishal
durumlarında yardımcı olur, bağırsakların çalışmasını düzenler. Ayrıca yer
bademi yağı Omega 6 ve Omega 9 yağ asitleri açısından zengindir. Kozmetik
sanayisinde E vitamini ve antioksidan deposu olarak deriyi serbest
radikallerden koruma özelliklerinden dolayı kullanılır. Bunlara ek olarak yer
bademi yapı saçı nemlendirir ve besler.
Yer bademi halk hekimliğinde de kullanılmaktadır. Enerji
verir, bağışıklık sistemini güçlendirir, morali düzeltir, beyin işlevini
artırır ve verimliliği artırmakta yardımcı olur. Çeşitli çalışmaların
sonuçlarına göre bitkiden hazırlanan preparatlar hayvanların ve insanların
çalışma verimliliğini artırmak ve duygusal ve fiziksel çevresel faktörlere
maruz kaldıklarını onları korumak açısından yardımcı olur.
Chufa anti diyabetik bir madde olarak da kullanılır.
Amerikalı bilim adamlarının yaptıkları çeşitli araştırmalara
göre yer bademi özleri patojenik mikroorganizmalara karşı yüksek aktivite
göstermiştir.
Yer bademi yaprakları doldurulmuş yastıklar uykusuzluğa
karşı yardımcı olur. Diş ağrılarında rizomlar kaynatılarak suyu ile gargara
yapılır.
Çin geleneksel tıbbında kökleri sıkça kullanılmaktadır.
Köklerden uyarıcı, tonik, sedatif ve büzücü olarak yararlanılır. İshal, soğuk
algınlığı, doğum sonrası komplikasyonlar, apse, dolama gibi rahatsızlıklarda
yardımcı olduğu belirtilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönderme